Το Μέγα Ιστορικό νόημα της Ελληνικής Παλιγγενεσίας του 1821

 

Από την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας το 1814 στην Οδυσσό μέχρι την επαναστατική διακήρυξη του Αλέξανδρου Υψηλάντη «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος» της 24ης Φεβρουαρίου 1821 και το επαναστατικό κίνημα στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες με μπροστάρη τον περίφημο Ιερό Λόχο, αλλά και τις θρυλικές μάχες του Αθανάσιου Διάκου στην Αλαμάνα, του Οδυσσέα Ανδρούτσου στο Χάνι της Γραβιάς, του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στα Δερβενάκια, του Μάρκου Μπότσαρη στο Κεφαλόβρυσο και του πυρπολητή Κωνσταντίνου Κανάρη στα στενά του Τσεσμέ, το μεγαλείο της Ελληνικής Παλιγγενεσίας του 1821 δεν χώρεσε στα στενά όρια του ελληνικού γεωγραφικού χώρου. Αντίθετα, εμφύσησε νέα πνοή στα εθνικά και φιλελεύθερα κινήματα και τα παλιρροϊκά κύματά της κατέκλυσαν ολόκληρη την Ευρώπη και έγινε η απαρχή των εθνικών εξεγέρσεων στην Ιταλία, την Πολωνία, τη Βοημία και την Ιρλανδία, αποσαρθρώνοντας το αυταρχικό σύστημα του Μέττερνιχ.

Γράφει, σχετικά, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, αποδίδοντας την πραγματική διάσταση της Ελληνικής Επανάστασης του 1821: «Οι Έλληνες δεν απετίναξαν μόνον τον ζυγόν υπό τον οποίον οι ίδιοι ετέλουν, αλλά κατήργησαν εμμέσως την έννοια παντός ζυγού εις την Ευρώπην ολόκληρον, δημιουργήσαντες τας ηθικάς και πολιτικάς προϋποθέσεις διά την εκδήλωσιν των διαφόρων εθνικών εξεγέρσεων, αι οποίαι έδωσαν εις τον 19ον αιώνα το χρώμα του και το μέγα ιστορικόν του νόημα.

Αλλά, και ο διπλωματικός επίλογος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και η δημιουργία του πρώτου μικροσκοπικού κράτους, το οποίο απείχε πολύ από τις εσχατιές του Έθνους, συνέγειρε εκ νέου την ψυχή του ελληνικού λαού και σήμανε την αφετηρία για την επιδίωξη της εθνικής ολοκλήρωσης, το νέο εθνικό όραμα της Μεγάλης Ιδέας...

Η "ασαμπίγια"...

Από τα αρχαία χρόνια οξυδερκείς παρατηρητές της φύσης είχαν προσέξει πως όταν τα θηράματα αφθονούσαν, ο αριθμός των αρπακτικών αυξανόταν, με συνέπεια να ασκούνται πιέσεις στον πληθυσμό των θηραμάτων. Καθώς ο αριθμός των θηραμάτων μειωνόταν, τα αρπακτικά υπέφεραν και ο πληθυσμός τους σταδιακά συρρικνωνόταν. Έτσι, κάποια στιγμή, ο αριθμός των θηραμάτων άρχιζε να ανακάμπτει ξανά και ένας νέος κύκλος ξεκινούσε...

 

Ήδη από το 14ον αιώνα, ο Ιμπν Χαλντούν μετέφερε τη δυναμική σχέση θηραμάτων - αρπακτικών στην πολιτική επιστήμη. Ανέλυσε την άνοδο και την πτώση καθεστώτων αποδίδοντας το ρόλο του αρπακτικού στους εξουσιαστές και το ρόλο του θηράματος σε κάτι που το αποκαλούσε "ασαμπίγια". Ο Χαλντούν όρισε την "ασαμπίγια" ως μια μορφή αλληλεγγύης, ομαδικότητας και κοινωνικής συνοχής. Η "ασαμπίγια" αναδύεται σε μικρές ομάδες που ζουν απομονωμένες και οφείλεται στο κοινό συμφέρον των μελών τους να συνεργάζονται ώστε να αντεπεξέρχονται στις κακουχίες και στους κινδύνους. Ως εκ τούτου, η "ασαμπίγια" προσδίδει ισχύ στις ομάδες εντός των οποίων εξελίσσεται, γεγονός που τις καθιστά ικανές να καταλάβουν την εξουσία.

 

Όπως, όμως, συμβαίνει στην περίπτωση των αρπακτικών, η επιτυχία των νέων εξουσιαστών εγκυμονεί τους σπόρους της καταστροφής τους...

 

Σύμφωνα με τον Ιμπν Χαλντούν, σχετικά σύντομα μετά την επικράτησή τους, οι νέοι εξουσιαστές χάνουν την επαφή τους με τους υπηκόους τους και η "ασαμπίγια" αρχίζει να υποχωρεί. Η ύβρις που συμβαδίζει με την απόλυτη εξουσία και η αυταρέσκεια που προκαλεί η χλιδή συνωμοτούν για να υπονομεύσουν τους κοινωνικούς δεσμούς που τους κατέστησαν ισχυρούς, δηλαδή την "ασαμπίγια"! Καθώς λοιπόν η "ασαμπίγια" φθίνει, οι εξουσιαστές ανακαλύπτουν ότι η εξουσία τους έχει αποδυναμωθεί. Ακολουθούν έριδες και αναρχία, η ελπίδα χάνεται.

 

Τότε, κάποια άλλη ομάδα, που έχει αναπτύξει τη δική της "ασαμπίγια", καταλαμβάνει την εξουσία και ένας νέος κύκλος ξεκινά...
 

Πηγή: Γιάνης Βαρουφάκης, Παγκόσμιος Μινώταυρος, Εκδ. Λιβάνη, 2011